Hoorns


Hoorns komen vaak voor bij de (begeleider van) Sint Nicolaas samen met nog andere kenmerken. Ook in Nederlandse bronnen komt het voor. Samen met de huiden en de kettingen/ketenen wijzen zij op de de duivel die door Sint Nicolaas in toom gehouden wordt.

1780 (1796) – met een verward gerinkel, als van yzeren ketenen […] eene koe-huid omgeslagen, zoo dat de hoornen vlak boven het gezicht kwamen, dat achter een yselyke scherbilskop of mombakkes verborgen was, en de staart kronkelde achter aan.

en voor 1850:

Gerust kunt ge u nu buiten wagen
     Geen zwarte kop
Met huiden om het lijf geslagen
     En hoornen op.
Geen ketens ramm’len langs de keijen
     Als van een beer,
Gij hoort geen deur, geen schot rammeijen
     Geen angstkreet meer.

 

Nog in 1869 wordt deze prent van Kollarz opgenomen in een Nederlands tijdschrift waarin wordt gesproken over Sint Nicolaas en zijn knecht. Hieruit kunnen we opmaken dat het volk hier geen moeite mee had.

Dit kenmerk komt in de volgende bronnen en onderwerpen voor:

Teksten:
  1. 1780 (1796) – Monsterdier – eene koe-huid omgeslagen, zoo dat de hoornen vlak boven het gezicht kwamen, […] en de staart kronkelde achter aan.
  2. 1850 (voor 1850) – Geen zwarte kop Met huiden om het lijf geslagen En hoornen op. Geen ketens ramm’len langs de keijen
  3. 1860 – Misschien komt hij weer met vuurige oogen, met ketenen rammelend, in een beestenhuid… “dat praat ge hun… in nog geen eeuwen uit het hoofd.”
  4. 1866 – verbeeld door verpoetste, vermomde, gemaskerde en verkleede lieden; rondom liepender, hoe zal ik ze heeten? menschen? in beestenvellen en met steerten en hoorns aan
  5. 1869 – …hadden we kunnen vermoeden dat de angstverwekkende knecht met zijn bokkenfacie en zijn afzigtelijke horens de zoon van vaders oppasser was
  6. 1949 – De Belzebok
Begeleiders:
  1. Knecht Ruprecht
  2. Krampus
  3. Perchten
  4. Scandinavische Verwante Figuren: Nuuttipukki, Joelopukki, Joelbok
  5. Čert (o.a. Tsjechië)
Foto's:
  1. 1910 – Sv. Miklavž (Slovenië)
  2. 1939 – Mechelen, zwarte figuur met hoorns
  3. 2011 – Nuuttipukki (Fins voor een figuur dat lijkt op Krampus)
  4. 2014 – Krampus Travisio Italië
  5. 2015 – Tuifltog Sterzing Vipiteno
  6. jaartal onbekend – Sint met Masker Tsjechië
  7. jaartal onbekend – Tsjechië Sint en Čert
Films:
  1. 1934 – St. Nicholas Day In Austria Aka “Little Christmas” In Austria – Long Version
  2. 1975 – Kyllburg Eifel – Der heilige Nikolaus
  3. 2010 – Krampuslauf Graz
  4. 2011 – Mikuláš
  5. 2012 – Kyllburg – Der heilige Sankt Nikolaus
  6. 2013 – Nikolaus und Krampus mit Tobias
  7. 2013 – Nikolausandacht Pfarrkirche Haiming
  8. 2014 – Krampus und Nikolaus Hausbesuch
  9. 1933 – Krampusumzug 1933 – Habergeiss
Illustraties:
  1. 1869 – Der Niklo (St. Nicolaus) Abend – Kollarz
  2. 1885 – Tekening bij de Opera Mikuláš (Tsjechië )
  3. 1910 – Julbocken (Zweden)
  4. jaartal onbekend – Knecht Ruprecht met hoorns
  5. Mikuláš a čert a anděl (Tsjechië)
  6. Nuuttipukki (Finse Krampus/Kerstman duorol)
Postkaarten:
  1. Groeten van Krampus – schoorsteen
  2. Gruss vom Krampus und Nikolo
  3. Joelkabouter met Joelbok en slee 1
  4. Joelkabouter met slee en joelbok 2
  5. Krampus
  6. Krampus (met cape) zittend op schoorsteen
  7. Krampus kijkt door het raam
  8. Krampus meisjes fruit winter
  9. Krampus op de schoorsteen
  10. Nikolo und Krampus (Ernst Kutzer)
  11. Nederlandse tekst, waarschijnlijk buitenlandse postkaart
Schilderijen:
  1. 1820 – Aquarel Sankt Nikolaus und Krampus – Xaver von Paumgarten