Wie meer wil weten over de achtergrond en betekenis van het sinterklaasfeest, kunnen we de volgende boeken en documentaire aanraden. Elke uitgave behandelt het sinterklaasfeest weer vanuit een andere invalshoek. Ook leuk als sinterklaascadeau!
| Titel | Zwartgemaakt |
| Subtitel | Over de oeroude oorsprong van het Sinterklaasfeest |
| Maker | Arnold Jan Scheer |
| Docu | dvd of video on demand |
| Uitgave | laatste persing 2023 |
| Bestellen | arnoldjanscheer.com/zwartgemaakt/ |
Oeroude, Europese tradities worden momenteel geframed en gecanceld als uitwassen van slavernij of als Amerikaanse blackface. In amper tien jaar tijd is een van de meest geliefde iconen uit de Nederlandse geschiedenis veranderd in een paria. Hoe heeft dat kunnen gebeuren? De documentaire Zwartgemaakt zoekt het tot op de bodem uit.
Zwartgemaakt laat zien hoe winterfeesten van Europa tot Azië overeenkomen. Neem de mythe van de vlucht van een grijsaard met rendieren langs de nachthemel. Of op een wit paard. Elders is hij in gezelschap van geiten, gehoornde beren en roetzwarte luidruchtige jaarwisselingsmannen die satire bedrijven en geschenken brengen. Deze Sinterklaas-, kerst- en jaarwisselingsfeesten brengen de documentairemaker naar afgelegen geïsoleerde plekken waar restanten van een oeroude gemeenschappelijke cultuur nog blijken te bestaan en mensen elkaar met roet insmeren, niet alleen in Nederland, maar ook in landen zonder koloniaal verleden. In Afrika met witte klei. Zwartgemaakt is het resultaat van 35 jaar filmen in heel Europa van het ritueel zwart schminken van gezichten tijdens soortgelijke winterfeesten als sinterklaas, een reisverslag dat leidt tot opzienbarende conclusies.
Bij Pauw & Witteman ruim tien jaar geleden stelde activist Quincy Gario dat Zwarte Piet jaarlijks de slavernij herintroduceerde. Zelf had ik net mijn documentaire Wild Geraas gepitcht bij de publieke omroep, maar de netmanager had het project tegengehouden wegens gebrek aan urgentie. De bewuste uitzending leek een geschenk uit de hemel: urgenter ging het niet worden. Maar weer ging het feest niet door. Volgens de aankoopster omdat er al een documentaire werd gemaakt over Zwarte Piet. Die bleek achteraf van een Kick Out Zwarte Piet-activiste te zijn. Ik legde uit dat Zwarte Piet niet mijn focus was, maar dat ik zocht naar de oorsprong en ontstaansgeschiedenis in Europa. Toch durfde niemand het aan. Dit alles wakkerde bij mij wel het vuurtje aan. Helemaal toen het Europees Parlement in 2020 na de dood van George Floyd een oproep deed om ‘racistische en afrofobische tradities’ af te schaffen en het zwartmaken van het gezicht in alle lidstaten te verbieden.
| Titel | Zwarte Piet |
| Subtitel | Discriminerend of Fascinerend? |
| Auteur | Marcel Bas |
| ISBN | 9789461534095 |
| Uitgave | 2013, Aspekt, 82 blz. |
| Bestellen | roepstem.net/zwarte-piet |
Is Zwarte Piet racistisch? Met deze tegenwoordig vaak gestelde vraag in het achterhoofd neem ik u mee naar de nog versluierd aanwezige wereld van uitbundige volksrituelen en voorchristelijke griezels. Want anders dan de moderne zwarte-pietcritici doen, zal ik de lezer niet met de historische Zwarte Piet laten kennismaken door zijn oorsprong te laten beginnen met de in de negentiende eeuw afgeschafte slavernij. Nee, we gaan veel verder terug; u zult merken dat Zwarte Piet veel ouder is dan de V.O.C. of de kolonisering. Lang voordat onze voorouders zwarte mensen hadden gezien – nog voordat zij tot het christendom bekeerd waren – doolden er elk jaar in december al zwarte pieten rond in onze folklore. En niet alleen in onze folklore: op vele plekken in Europa treffen we bizarre resten aan van de voorouders van Zwarte Piet. Stukje bij beetje beantwoordt Europa’s kleurrijke verleden de vraag of Zwarte Piet racistisch is of niet.
Marcel Bas (‘s-Gravenhage, 1970) is in veel onderwerpen geïnteresseerd, waaronder taalkunde, geschiedenis, botanie en de Afrikaanse taal in Zuid-Afrika. Hij werkt momenteel aan zijn masterscriptie in de Taalwetenschap. Zijn bachelorscriptie handelde over de gevolgen voor het Afrikaans van Afrikaans-Engelse taalvermenging. De afgelopen 34 jaar heeft hij voor verschillende cultureel-maatschappelijke tijdschriften en websites artikelen en essays geschreven, waarin zijn voorliefde voor het behandelen van onderbelichte onderwerpen naar voren komt.
| Titel | Sint-Nicolaas en de verborgen geschiedenis van Europa |
| Subtitel | De waarheid en de leugen achter het zwarte masker |
| Auteur | Michiel C de Jong en Francesco Pepe |
| ISBN | 9789082914726 |
| Uitgave | 2023, druk 1, Pumbo, 272 blz. |
| Bestellen | www.dekomediant.nl of in de boekhandel |
Vanuit het perspectief van negen christelijke en niet-christelijke heiligen volgen De Jong en Pepe de ontwikkeling van de cultus rond Sint-Nicolaas.
Hiermee kunnen de auteurs de grote lijn van de West-Europese sinterklaastraditie volledig verklaren. Sint-Nicolaas blijkt te zijn beïnvloed door heiligen als Sint-Maarten en Santiago, maar ook bijvoorbeeld door de heidense godin Perchta.
De periode van kerstening en de strijd tegen de islam zijn belangrijk voor de ontwikkeling van Sint-Nicolaas. In Nederland komt daar de handel met de Oostzee en de vorming van de Zuiderzee bij.
In de protestantse tijd blijft de katholieke heilige in Nederland ongekend populair en dat is hij honderden jaren gebleven. Tot in de 21e eeuw, wanneer de wetenschap een nieuwe heilige is gaan vereren: Edward Said, de schutspatroon van het postkolonialisme, die de strijd aangaat tegen Zwarte Piet.
Michiel C de Jong en Francesco Pepe hebben hun krachten en expertise gebundeld. Dit levert niet alleen verrassende invalshoeken en kennis op, maar ook inspiratie en energie om de prachtige geschiedenis van Europa en Sint-Nicolaas te blijven onderzoeken.
| Titel | De kermis, de slavenjacht en het einde van de wetenschap |
| Subtitel | De waarheid en de leugen achter het zwarte masker |
| Auteur | Michiel C de Jong |
| ISBN | 9789082914719 |
| Uitgave | 2020, druk 1, Pumbo, 320 blz. |
| Bestellen | www.dekomediant.nl of in de boekhandel |
Dit boek bouwt verder op de resultaten van de eerdere publicatie: de komediant, de piraat en de geschiedvervalser.
De Jong laat zich weer leiden door bronnen, maar nu met een breder, Europees perspectief. Ook gaat hij verder terug in de geschiedenis, naar de middeleeuwen.
Een cruciaal onderwerp is de islamitische slavenjacht op Europeanen. Dit aspect van de geschiedenis heeft grote impact gehad op de bevolking en cultuur in Europa. Sint-Nicolaas beschermt tegen islamitische slavernij.
Bronnen laten zien dat de wetenschap met haar vermeende verband tussen Zwarte Piet en trans-Atlantische slavernij, de geschiedenis volledig heeft verdraaid. Het doel is nu om de wetenschappelijke misleiding in kaart te brengen en de oorzaken en gevolgen te achterhalen.
Sinds 2017 onderzoekt Michiel C de Jong de oorsprong en ontwikkeling van de sinterklaastraditie en de misleiding over Zwarte Piet door de postkoloniale wetenschap. De resultaten publiceert hij in boeken, artikelen op (digitale) media en video’s op YouTube.
| Titel | De komediant, de piraat en de geschiedvervalser |
| Subtitel | Een onderzoek naar de oorsprong van de Nederlandse sinterklaastraditie |
| Auteur | Michiel C de Jong |
| ISBN | 9789082914702 |
| Uitgave | 2018, druk 1, Pumbo, 160 blz. |
| Bestellen | www.dekomediant.nl of in de boekhandel |
Waar komt Zwarte Piet vandaan en hoe heeft de sinterklaastraditie zich ontwikkeld? Als een detective speurt De Jong door de sinterklaasgeschiedenis, op zoek naar bronnen en aanwijzingen. Hij stuit op onbekende, nooit eerder ontdekte, voorlopers van Zwarte Piet. Daaronder zijn de komediant van de sinterklaaskermis en de islamitische piraat die eind november 1623, dus in de sinterklaastijd, in Zeeland aankwam. Hij was kapitein van een boot, bemand door islamitische Moren en christelijke slaven uit Spanje.
De Jong verbaast zich erover dat zijn ontdekkingen tot nog toe niet door de wetenschap zijn gevonden. Wat blijkt? De wetenschap heeft nooit serieus naar de oorsprong van Zwarte Piet gezocht. Zij heeft enkel geprobeerd Zwarte Piet in verband te brengen met trans-Atlantische slavernij, maar daar zijn nooit bronnen voor gevonden.
Sinds 2017 onderzoekt Michiel C de Jong de oorsprong en ontwikkeling van de sinterklaastraditie en de misleiding over Zwarte Piet door de postkoloniale wetenschap. De resultaten publiceert hij in boeken, artikelen op (digitale) media en video’s op YouTube.
| Titel | Klozum |
| Subtitel | De oeroude wintermaskerade van het eiland Schiermonnikoog |
| Auteur | Jan Kooistra |
| Uitgave | 2021 themanummer van ’t Heer en Feer (cultuurhistorische vereniging Schiermonnikoog), 80 pag., A5-formaat |
| Bestellen | t Heer en Feer themanummer 2021 |
Klozum betekent ‘Klaasoom’ of ‘ome Klaas’. Mijn boekje gaat over de wintermaskerade met die naam, die ieder jaar en sinds mensenheugenis in december plaatsvindt op het eiland Schiermonnikoog. Ik tracht met dit boekje een beeld te geven van Klozum vanuit de allervroegste tijden tot waartoe het ontwikkeld is in onze tijd. Ik wil aantonen dat Klozum zeer oude wortels heeft en ouder moet zijn dan het moment waarop Sinterklaas in onze landen in het noorden voor het eerst van zich liet horen. Ook al legt Klozum in naam direct het verband met deze schimmelrijder met mijter, tabberd, staf en lange baard, in een ver verleden moeten er al wintermaskerades zónder Sinterklaas zijn geweest. Deze werden niet slechts als plezierig tijdverdrijf beschouwd. De gemaskerden golden als mythische zegen-brengende figuren.
Mijn boekje beperkt zich niet alleen tot Schiermonnikoog, maar legt ook steeds de link met de sinterklaastradities elders in Nederland en Europa.
| Titel | De Sint en zijn knecht, wie zijn ze echt? |
| Auteur | Wim Vangheluwe |
| ISBN | 9789493242463 |
| Uitgave | 2021, Doorbraak, 302 blz. |
| Bestellen | Doorbraak.be of in de boekhandel |
Wie zijn onze geliefde Sinterklaas en Zwarte Piet? In dit boek vind je de geschiedenis van dit olijke duo tot op vandaag. Je vindt er een uitgebreid verslag wie Nicolaas van Myra (van Bari) is, de heidense wortels van onze sinterklaastraditie, waar Zwarte Piet vandaan komt, Sinterklaas en zijn zwarte helpers in andere landen van Europa, maar ook hoe jij deze traditie kan beleven en doorgeven naar de volgende generatie. Waarom zijn tradities belangrijk? Wat betekenen de oude sinterklaasliedjes? Op het einde vind je enkele getuigenissen van bekende Vlamingen (en enkele bekende Nederlanders): hoe beleefden zij Sinterklaas in hun kindertijd? Dit goed gedocumenteerde boek wil je helpen om deze mooie traditie te (her)ontdekken zodat je er met nieuwe ogen naar kan kijken, de vele historische lagen erin kan onderscheiden en met nog meer nostalgie ervan kan genieten.
Wim Vangheluwe is leerkracht in het secundair onderwijs en een fan van Sinterklaas van kindsbeen af. Hij is ook de schrijver van de vertaling van dit werk ‘Good Saint Nick and his black helper‘ en van het kinderboekje ‘Red Zwarte Piet‘.
| Titel | Heilige Nicolaas, bruggenbouwer tussen Oost en West |
| Subtitel | 1700 jaar devotie, legenden en volksgebruiken |
| Auteur | Marcus Vankan |
| ISBN | 9789079226672 |
| Uitgave | 2020, uitgeverij Leon van Dorp |
| Bestellen | Heilige Nicolaas bruggenbouwer |
‘Sinterklaas, wie kent hem niet?’, luidt de eerste zin van een bekend Sint-Nicolaaslied. Maar hoe kennen wij Sinterklaas? Wat weten wij van de historische bisschop Nicolaas van Myra? Van de vroegste verering voor hem en hoe de Sint-Nicolaasdevotie zich vanuit Klein-Azië over Europa verspreidde? Wat weten wij van de tradities rond Sint-Nicolaas?
Sinterklaaskenner Marcus Vankan gaat in negen hoofdstukken in op de geschiedenis, de legenden en de vele volksgebruiken die zich in de loop van 1700 jaar hebben ontwikkeld. Want de Sinterklaas, zoals wij die thans kennen, is slechts één van de verschijningsvormen van de goedheiligman. In Lotharingen, de Alpen en op onze Waddeneilanden komen hele andere Sinterklazen voor!
Marcus Vankan studeerde filosofie en theologie op het Grootseminarie Rolduc. Op dit moment is hij werkzaam als geestelijk verzorger. Al 30 jaar legt hij zich toe op het verzamelen van Sint-Nicolaasvoorwerpen en organiseert regelmatig tentoonstellingen. Daarnaast geeft hij al vele jaren lezingen over Sint-Nicolaas/Sinterklaas. Regelmatig wordt hij geraadpleegd door de pers. Hij schreef een standaardwerk over dit thema ‘Heilige Nicolaas, bruggenbouwer tussen Oost en West’, dat verwerkt wordt tot een documentaire. Sinds 2007 is hij regelmatig te gast in Bari, waar hij contacten onderhoudt met andere sinterklaasliefhebbers uit Europa die elkaar daar treffen. Vanuit deze passie is hij ook sinds 1995 adviseur voor de goedheiligman en kruipt hij jaarlijks onder diens baard.
