Schoen zetten, sok ophangen, mandje/korfje opzetten, stoeltje zetten


Het zetten van schoenen of het ophangen van kousen bij de schoorsteen is een belangrijk onderdeel van het Sinterklaasfeest dat zijn parallel vindt in het hooioffer dat werd klaargezet voor Sleipnir, het achtbenige paard van Wodan.

Alternatieven zijn het mandje/korfje opzetten of het stoeltje zetten.

Verder komt het ook voor dat de schoen of een variatie daarop onder tafel of bed wordt geplaatst.

Dit kenmerk komt in de volgende bronnen en onderwerpen voor:

Teksten:
  1. 1316/1657 – Het volksgebruik was echter te diep ingeworteld; en in weêrwil van het verbod heeft later de viering van den St. Nicolaas-avond weder plaats gehad.
  2. 1635 – Nu werd de schoe vervult Van nicht, van neve, Met silver en verguld,
  3. 1644 – Sint Niclaes. den 6. December.
  4. 1645 – Heer! ’t is morgen Sinterklaas; De Bruigom moet,[…]Sijn Bruidje deze nacht wat in ‘er schoentje geven.
  5. 1654 – Sinter Klaas voor de kinderen
  6. 1655 – ZInter-Klaas heeft van de nacht
  7. 1659 – Dat de Jonghe-luy hem loven met geraes. […] W’ hebben immer een veel goeder Sinte Claes:
  8. 1667 – Op een Sinter Klaas-gift van Glas geblasen
  9. 1668 – Kupido schoen-zetter – “Om Sinter Klaes, en hy verzocht, Dat hy zijn Schoentje brengen moght”
  10. 1674 – min of meer gelijck het gaet met onse onnooseltjens, als sy wat van S. Nicolaes in hunne schoentjens hebben gekreghen.
  11. 1679 – Hare kinderen een deel leugens wijs maecken van een seeckere paepsche sanct/ ghenaemt S. Claes/
  12. 1715 – Met Hooy en Water dienst te doen, Aan ‘t Paard van Zinter-klaas
  13. 1720 – …Sint Niklaas met zyn paardje ter schoorsteen inkomt…
  14. 1730 – Zinter-Klaas Vreugd
  15. 1732 – Van Nikolaus, den 6. December.
  16. 1765 – Wilje jou schoen van Nacht niet voor mijn Bed komen zetten?…
  17. 1772 – ik zag hem eindelyk aan voor een ryken Heer, die in eene Stad voor zo veel gelds aan lekkers uitdeelde[…]Deze denkbeelden, die zeer begunstigde de leer der Spookeryen en verschynende Geesten waarvan ik, als naar gewoonte in die dagen, ook veel hoorde…
  18. 1772 – Noch deeze Week valt de beroemde St. Nicolaasdag in: waarop ik in myne jeugd al vry sterk gesteld was, en dien ik niet gaarne zou hebben zien afschaffen
  19. 1779 – Op de markt van Sint Niklaas!
  20. 1788 – By helderen dag rydt een Man, in het wit gekleed, en zeer fraai versierd, te paard door de straaten der Steden. (ook: Sint Nikolaas/Klaas Vaak)
  21. 1802 – Zij laggen om Zint Nicolaas Die met een ketting loopt, En maakt een drommels groot geraas 
  22. 1810 – Sint Nicolaas Zie eens Mietje!
  23. 1814 – Dezen brengt hij, in den schoê, ,,Niets dan slechts een’ berken roê – Sint Nikolaas
  24. 1814 – St. Nikolaas en het stoute Mietje
  25. 1821 – Al doet uw naam hen beven, Gij komt toch lekkers geven.[…] Dat nooit geen roede uw oog verschrikk’, Maar ’t loon der deugd uw ziel verkwikk’.
  26. 1823 – “Met een’ zwaren stap ging hij nu langzaam in de kamer, bleef voor de kinderen staan met ene lage baard, grooten neus en eene gard in de hand.
  27. 1825 – De heilige gaat rond en reikt de berkenroê – Spanje (verbannen roe! niet gelukt)
  28. 1825 – zij zetten elk een’ nieuwen klomp, met hooi en haver gevuld, onder den schoorsteen, en vroegen wel vijf-en-twintig maal aan hun moeder, of zij geloofde, dat St. Nikolaas wat brengen zoude?”
  29. 1827 – en nu zagen wij, zoo wij meenden, duidelijk St. Nicolaas met een zwart gezigt, met eene ruige muts op, en eene zweep en roede in de hand, de deur uitsluipen.
  30. 1827 – The similarity between the Italian Beffana (Befana) and the ideal [black!] Sandy Claus of the American children is curious.
  31. 1828 – Wij denken om geen’ zwarten man, Maar wel om het loon der deugd.”
  32. 1830 – Nu zongen allen: Sint Nic’laas, Komt morgen weêr te paard!
  33. 1835 (1834) – “…van waar het gekomen is, dat men u soms heeft willen wijsmaken: dat Sint-Nikolaas des nachts te paard rondrijdende, u zijne geschenken door den schoorsteen […]deed toekomen;
  34. 1837 – Zij nam zich daarbij in acht, den goeden Kinder-heilig niet tot een’ bullebak te maken
  35. 1840 – Willem en Doortje wijsmaken, dat Sint Nikolaas dezen nacht rijden zal en dan bij haar schoentje met hooi wat Nikolaas-popjes zetten en in het raam en op den schoorsteenmantel, o, wat zullen zij dan opzien en in de handjes klappen!”
  36. 1843 (1894) – Boems! d’r valt ‘n roei, en strompelt Pieter brommend uut de kas.
  37. 1846 – Men verkleedt zich dan ook wel eens, en rammelt met een’ ketting.
  38. 1847 – Daar was Sint Nikolaas waarlijk te goed en vriendelijk voor, om na zijnen dood voor een’ bullebak gebruikt te worden.
  39. 1849 – “Ik heb ’t nog niet vergeten, dat hij mij, verleden jaar, in zijn zak wou stoppen en meênemen naar Spanje.”
  40. 1850 (voor 1850) – Geen zwarte kop Met huiden om het lijf geslagen En hoornen op. Geen ketens ramm’len langs de keijen
  41. 1853 – Een reizende hansworst te paard of op klompen, een vervaarlijk spook met rammelende kettingen in den schoorsteen om de kleine kinderen bang te maken… (ook Popanz)
  42. 1856 – “Daar lig ik te droomen: St. Nikolaas rijdt met zijn’ schimmel den schoorsteen in, in de kamer – naar de tafel – een grooten zak neemt hij van het paard – hij tast er in – hij…. ik ben weêr wakker. “
  43. 1860 – Kom, doe dat leelijk mom eens af
  44. 1860 – Misschien komt hij weer met vuurige oogen, met ketenen rammelend, in een beestenhuid… “dat praat ge hun… in nog geen eeuwen uit het hoofd.”
  45. 1860 (1861) – Amsterdammers, als goede Sint Niklaasmannen, […], in den nacht tusschen den 5den en 6den December, de schoenen en korfjes hunner kinderen met vergulde koek gevuld
  46. 1866 – “Sint Niklaais avond, als de schoe gezet wordt.”
  47. 1866 – …denk toch om je schoe […]Kreeg je morgen ‘reis een roê?
  48. 1870 (1872) – Zijn trouwe knecht Ruprecht verzelt hem. Schimmel is beladen met pakken en zakken vol van alle denkbare kostelijkheden, hoewel er ook een groote zak langs zijne zijden hangt, bestemd tot ontvangst van…
  49. 1871 – Maar aan al die ….preeken… stoorden de Nederlanders zich niemendal… zij wisten…dat zij die ‘t beweerden te dwaas waren om aan te horen.
  50. 1873 – Wij hebben weinige dagen geleden, op nieuw St. Nicolaas gevierd
  51. 1880 – Lange tijd werd in West-Friesland door de kinderen op de avond van vijf december ‘stoeltje gezet’.
  52. 1882 – …op den avond van 21 [Februari] zetten de kinderen hunne korfjes op (St. Pieter gelijk St. Nicolaas)
  53. 1882 – En zijn we ‘s avonds nog op straat, Dan worden we – heeft Moe gezegd – Gepakt door Jan, zijn zwarten knecht.
  54. 1895 – Langs dien weg toch is ongetwijfeld des goeden Bisschops knecht de woning in- en uitgegaan.
  55. 1898 – Vader staat op en gaat de kamer uit.
  56. 1915 – Children are afraid of the black servant, for he carries a long stick and a great bag.
  57. 1930 – “Wat zie ik, zijn jullie nog wakker zeg, slapen jullie nog niet? hoe komt dat zoo, lieve kinderen.” zoo sprak de Zwarte Piet.
  58. 1941 – Zo, zo, klonk het door de schoorsteen. een ogenblik dan zal ik het den Sint vragen. [..] Omtoveren kunnen we jullie niet sprak Zwarte Piet […] maar omruilen wel.
  59. 1929 – Met Pieterbaas, den woesten, zwarten knecht
Tekstbron:
  1. 1765 – De boere studeerkamer
  2. 1850 – Sint Nikolaas en zijn knecht (complete versie)
  3. 1850 – Sint Nikolaas en zijn knecht (incomplete versie dbnl)
  4. 1871 – De Volksvermaken
Legenden:
  1. Drie meisjes (bruidsschat), legende Aurea
Begeleiders:
  1. Befana
Foto's:
  1. 1933 – Sint en zwarten knecht […] door den schoorsteen
Films:
  1. 1936 – Sint Nicolaas
  2. 2011 – Mikuláš
Illustraties:
  1. 1762 – Maria Christina van Oostenrijk (1742-1798)
  2. 1770 – Wanneer Sint Nicolaas veel lekkernijen geeft
  3. 1790 – La Befana
  4. 1810 – Sint Nicolaas- Zie eens Mietje
  5. 1821 – Sint Nikolaas
  6. 1828 – St. Nicolaasavond
  7. 1835 – Illustratie naar schilderij Jan Steen (katholieke versie)
  8. 1849 – Eccola Vera Befana Pangiallo Toroni Boba Dolce
  9. 1862 – A visit from Saint Nicholas-2
  10. 1876 -Kinderfeesten
  11. 1885 – Tekening bij de Opera Mikuláš (Tsjechië )
  12. 1885-1890 Sint Nicolaasspel
  13. 1894 – Sint Nicolaastafel (kader van een centsprent)
  14. 1915 – Sunbonnet babies in Holland
  15. 1947 – Illustratie ‘Sint Nicolaasfeest’ in modern jasje
  16. Belgische Centsprent – knecht
  17. Belgische Centsprent – La saint Nicolas et saint Fouettard
  18. Belgische centsprent – zwarte knecht
  19. Jaren 60 – Schoen zetten, Wortel, Roe
  20. Jaren 60 – Sinterklaasmorgen (Roe)
  21. Jaren 60 – Sok ophangen voor het slapen gaan.
  22. Vóór 1990 – Sinterklaaspapier / Inpakpapier
  23. 1935 – Klompje zetten (De Gruyter’s Reclame / Brochure)
  24. 1885 – Mandje / Schoentje / Bordje opzetten
  25. 1955 – Sint Nicolaasfeest kenmerken / Sinterklaaspapier
  26. 1986 – St. Nicolaasfeest kenmerken / Sinterklaaspapier
  27. 1985 – St. Nicolaasfeest kenmerken / Sinterklaaspapier
  28. 1950 – Sok / Hooioffer
  29. 1930 – Klomp / Zak zout
  30. 1960 – Speculaaszakje / St. Nicolaasfeest kenmerken
  31. 1965 – Chocoladereep wikkel
  32. 1800 / 1833 – Volksprent ‘Leven van St. Nicolaas – Vie de Saint Nicolaas
  33. 1850 / 1870 – Volksprent
  34. 1812 / 1850 – Volksprent
  35. 1873 – Boek ‘St. Nicolaas A.B.C.’
  36. 1960 – Sinterklaaspapier / Bakje opzetten
  37. 2010 – Mandje opzetten / Schoen zetten
Postkaarten:
  1. 1923 – Postkaart
  2. 1926 – Postkaart
  3. Jaren 20 – Postkaart
  4. Krampus kijkt door het raam
Schilderijen:
  1. 1665 – Het Sint Nicolaas Feest (2)- Katholieke Versie
  2. 1670 – Het Sint Nicolaas Feest (1) – Protestantse Versie
  3. 1685 – Richard Brakenburgh / ‘Het Sint Nicolaasfeest’
  4. 17de eeuw – ‘Aquarel’ Cornelis Dusart.
  5. 1837 – Nederlandse Sint in de VS. “Santa Claus, or St. Nicholas”
  6. 1844 – Sint Nicolaasfeest
  7. 1870 – Pieter-mijn-knecht van Gaetano Chierici
  8. 1700 Ca. – ‘Het Sint Nicolaasfeest’ (Richard Brakenburgh)
  9. 1690 – ‘Het Sint Nicolaasfeest’ / Richard Brakenburgh